Zo veel podcasts, zoveel podcasttips. Maar in sommige podcasts wordt zo veel tijd en moeite gestopt, dat ze meer verdienen dan een tip of recensie in de krant. In navolging van de literatuur-, film- en muziekkritiek: waar blijft de podcastkritiek? Dit jaar werken we samen met het Utrechtse Domein voor Kunstkritiek: zij vroegen drie essayisten een podcast uit het programma te luisteren en bekritiseren.

Het derde stuk is geschreven door literatuurjournalist Joost Vormeer. Hij luisterde voor ons naar het werk van Stephanie Foo.

OVER GRENZEN
Joost Vormeer over het werk van Stephanie Foo. 

In een artikel voor de Columbia Review of Journalism schreef de Koreaans-Amerikaanse journalist E. Tammy Kim over een ontwikkeling die ze ‘transnationally Asian’ noemde en van toepassing vond op drie mediaplatforms uit Azië: Lausan (Hongkong), New Naratif (Singapore) en New Bloom (Taiwan). Deze titels delen volgens haar een uitgesproken antikapitalistische visie, een focus op ervaringen van laagbetaalde arbeiders en de bereidheid om over Aziatische grenzen heen te kijken. Zelf lees ik graag verhalen op de website van New Naratif over bijvoorbeeld stateloze vissers op de grens van Cambodja en Vietnam of de positie van queers in Indonesië. Kim wijst daarnaast op een diverse Aziatische diaspora van jonge mensen die zich als Maleisisch of Taiwanees beschouwen maar net zo goed thuis zijn in westerse steden.

Misschien sluit het werk en de achtergrond van de Amerikaanse journalist Stephanie Foo, geboren in Maleisië en woonachtig in de Verenigde Staten, daar ook bij aan: transnationally Asian. In bijdragen voor podcasts als This American Life of Snap Judgement neemt ze luisteraars mee naar dagenlange files in China, haar eigen jeugd in Maleisië of naar het Japan van de jaren negentig in ‘I am an eggplant’, een van haar bekendere items voor een aflevering van This American Life in 2015. Voor ‘I Am the Eggplant’ sprak Foo met de Japanse Nasubi, een deelnemer aan een extreme realityshow, Denpa Shōnen (1998-2002). Nasubi is Japans voor aubergine, een bijnaam die de producers hem gaven omdat hij een lang gezicht zou hebben.

Toen ik begon met luisteren miste ik de aankondiging, waardoor ik even dacht dat het fictie was, een pastiche van een Murakami-verhaal. De producers sluiten Nasubi naakt op in een kamer zonder stoelen en bed, maar met stapels tijdschriften en postkaarten. Vierentwintig uur per dag wordt hij gefilmd en zijn levensonderhoud sprokkelt hij bijeen door met behulp van de tijdschriften en kaarten aan sweepstakes mee te doen en kans te maken op allerlei prijzen.[1] In de eerste weken leeft de uitgehongerde Nasubi op een stuk brood per dag, dat de programmagevers hem geven, voordat hij voor het eerst een zak met rijst wint. Een nieuw probleem: hij kan de rijst niet koken. Miljoenen landgenoten kijken mee, maar Nasubi weet niet dat zijn ontberingen worden uitgezonden. De producers hebben Nasubi nooit ingelicht. Hij deed mee aan een auditie, werd geselecteerd en geblinddoekt naar de kamer gebracht. De deur zat niet op slot, dus Nasubi kon ontsnappen, maar hij vertelt dat het in de Japanse aard ligt om niet op te geven.

Voor een ander verhaal over misbruik, ‘The Favorite’ (ook geproduceerd voor This American Life), putte Foo uit haar eigen ervaringen. Ze is het lievelingetje van haar familie in Maleisië, en vooral bij haar grootmoeder die ze auntie noemt. Haar vader is de oudste zoon, wat de voorkeursbehandeling zou kunnen verklaren. Dit komt mij bekend voor; bij mijn Koreaanse familie heeft de oudste zoon ook een aparte status. Later onthult auntie de ware toedracht in gesprekken die Foo heeft opgenomen. ‘The Favorite’ is mooi opgebouwd rond een raadsel en verplaatst zich moeiteloos tussen Maleisië en de Verenigde Staten. Ook mooi zijn enkele korte frasen in het Chinees of het Engels van haar oma. Podcasts zijn veel beter in staat om een meertalige situatie weer te geven of recht te doen aan wereldwijde variaties van het Engels dan geschreven tekst.

Foo produceert ook verhalen voor Snap Judgement, een podcast die muzikaler is dan This American Life. In ‘American Dad’ belicht Foo het aangrijpende verhaal van Pilar, een vrouw uit Mexico die terugkijkt op haar emigratie naar de Verenigde Staten. Op achttienjarige leeftijd wil ze niets liever dan naar Amerika verhuizen, het land waar haar vader al sinds haar vijfde woont. Na een aantal pogingen slaagt Pilar er met hulp van haar vader in om de grens met de VS over te steken, maar dan blijkt hij zeker niet de held die ze altijd in hem zag. Het verhaal is mooi geproduceerd met achtergrondmuziek en geluidseffecten. Dat zorgt voor een lekkere vaart, maar komt soms gelikt over. Zoals een muziekalbum ook te gepolijst kan klinken. Dus de brutaliteit van de grenspolitie wordt versterkt met blaffende honden en gillende vrouwen en als Pilar er uiteindelijk in slaagt om de grens over te steken en op een parkeerplaats bij een McDonald’s arriveert, zet de geluidsband een song over vrijheid in. Natuurlijk, zo’n song past bij de euforie van dat moment en ik weet niet wat Pilar daadwerkelijk hoorde. Daar werd ik benieuwd naar. Wat hoor je als je na zoveel ontberingen eindelijk het doel haalt? Is het iets euforisch, een liedje dat in je hoofd speelt? Of hoor je alleen je hartslag, je ademhaling, startende auto’s, uitgelaten kinderen, ruisende bomen? Het fragment ‘American Dad’ liet mij nadenken over wat er kan gebeuren als een maker het ritme vertraagt en rauwere momenten, of juist een ogenblik stilte, inlast. De mogelijkheden lijken eindeloos. Luisterend naar de verhalen van Stephanie Foo begin ik te vermoeden dat we nog aan het begin staan van ontdekken en experimenteren.

[1] Sweepstakes zijn acties met unieke nummers die mensen ontvangen en later bij het bedrijf kunnen verifiëren. Op die manier kunnen ze producten of geld winnen. Waarschijnlijk zaten bij de tijdschriften in de kamer van Nasubi zulke nummers die hij dan door te bellen kon verifiëren.

Dit essay werd geschreven door literatuurjournalist Joost Vormeer, in opdracht van het Domein voor Kunstkritiek en Het Podcastfestival die vanaf 2021 een gezamenlijke zoektocht starten naar wat podcastkritiek kan zijn, een nog niet of nauwelijks bestaande vorm van kunstbeschouwing. Hiernaast worden nog 2 essays van 2 andere schrijvers uit 2 andere kunstdisciplines gepubliceerd.

Alle critici voeren op zondagmiddag 26 september in Tivoli een panelgesprek over hun ervaring als podcastcriticus onder leiding van Elja Looijestijn (VPRO Gids). Koop hier je kaartje voor dit panel.