De gids in Stalker laat zich in de Zone, waar natuur weelderig woekert, leiden door een aan een zwachtel vastgeknoopte moer vooruit te gooien. ‘Er is hier geen hemelsbreed’, zegt hij tegen de twee mannen die hij begeleidt. Hemelsbreed kun je zien als een ideële afstand, waarvan aardse lengte afwijkt. Die laatste is nooit zonder obstakels, kent omtrekkende bewegingen. Lijden en geleid worden lopen door elkaar heen.

Meanderend lopen zonder dat je direct op je doel afgaat, waar ‘er is hier geen hemelsbreed’ metafoor voor is, tekent Tarkovski’s stijl. Wat de kijker ziet is feitelijk normaal – natuur, industrie, mensen – maar door de stilering worden de beelden tegelijk ook vreemd, geladen. De wisselingen tussen sepia en kleur, de lange takes en het landschap als motief voor het metafysische zetten onze blik, die vergeefs zoekt naar oorzaak en gevolg, op losse schroeven. Er is sprake van een transformatie die doet denken aan wat er gebeurt als je kijkt naar de lucht of de weide op een impressionistisch schilderij. De kunstuiting bevat ruimte. De maker is zich ervan bewust dat de kijker in vegen blauw tegelijk lucht als toetsen verf ziet, in klodders witbruin zowel koeien als een pasteus verfoppervlak. Wie kijkt reflecteert op de eigen waarneming.

De wereld buiten de Zone, aanwezig aan het begin en einde van Stalker, is een in sepia gegoten geïndustrialiseerde omgeving. Ze lijkt opgetrokken uit gewassen inkt – vlekkerig, geblakerd. De combinatie monochroom en industrieel werkt beklemmend. Uitzichtloos, soms letterlijk. Als het drietal arriveert in de Zone zien we voor het eerst kleur. De wereld gaat open. Hoop. Loutering. Het moment schittert en betovert.

Veel meer dan de eigenaardigheden die Stalker, de gids, over de Zone vertelt, creëert de stilering samen met het geluid een aanwezigheid, een mystieke spanning en doorbreekt ze lineaire tijd. Het is ambigu wat heden, verleden, droom, visioen, herinnering of werkelijkheid is. Ook het tijdsbestek van de onderneming blijft onduidelijk.

Tarkovski’s stijl is een knooppunt waar symboliek, metafysica en mystiek elkaar kruisen. In één beeld kun je heen en weer geslingerd worden tussen een schuldig en arcadisch landschap, tussen onheil en romantisch verlangen. Dat versterkt het effect van de fysieke reis, alsook de verkenning van het innerlijk landschap. Het leven, een pelgrimstocht.