LAK – weer van start
Het debat over de kunstkritiek kreeg vorig jaar een impuls door het ongeveer gelijktijdig verschijnen van drie publicaties. Boekman 106, Een Nieuwe Toekomst voor de Kritiek en Spaces for Criticism: Shifts in Contemporary Art Discourses lieten het gesomber over de toekomst van de kunstkritiek na er nog een laatste maal op te hebben gereflecteerd, achter zich. Utopia van de Kunstkritiek, een online en gratis publicatie was zelfs helemaal op de toekomst gericht. ( Utopia was het resultaat van een samenwerking tussen het Domein voor Kunstkritiek en het Instituut voor Netwerkcultuur (INC). Zij werkten eveneens samen als zijnde de gastredactie van Boekman 106.)
In deze drie uitgaves zijn verschillende ideeën te vinden over het waarom en het hoe van nieuwe kritische praktijken. Ze zijn afkomstig van denkers en schrijvers uit alle disciplines die we tot de culturele sector en culturele industrie rekenen (van popmuziek tot architectuur en digitale kunst). Die ideeën hebben één gemene deler: de praktijken zouden in dienst moeten staan van een democratisch gesprek over kunst en cultuur. Sterk wordt de noodzaak gevoeld aan een publieke sfeer waarin we met elkaar nadenken over wat onze gedeelde waarden zijn (i.p.v. steeds de verschillen te benadrukken), over wat we in een samenleving belangrijk vinden en wat ons bindt.
De tweede gemene deler in de visies van de auteurs van de drie publicaties is het idee van hybride kritiek. Zo’n hybride kritische praktijk is niet per se gericht op een uitgewerkt betoog in tekst van een enkele auteur over een zeker kunstwerk – hoewel die mogelijkheid natuurlijk blijft bestaan – maar brengt verschillende technologieën, stemmen, formaten en publieken samen in en rond een kritische productie. Hybrid publishing, een concept ontwikkeld door het INC, betekent dat ‘content’ zodanig wordt benaderd en bewerkt dat binnen één en hetzelfde proces een papieren boek, een e-boek, een app, et cetera mogelijk worden gemaakt. Ook een lezing of debat kan tot de uitwerking behoren: een ‘event’ kan ook worden gezien als publicatie. Het kritische product kan nog steeds het werk zijn van de individuele criticus, maar ook ontstaan in samenwerking met anderen die eigen expertises hebben of simpelweg een ander perspectief.
In de drie publicaties komt nog een derde punt naar voren. De nieuwe criticus krijgt de rol van curator toebedeeld. Hij/zij is eerder iemand die ‘stemmen’ verzamelt, dan altijd alleen de eigen ‘stem’ laat horen. Een belangrijke rol in precies het gewenste democratische en kritische debat.
LAK 2.0 wil in 2017/2018 de vruchtbaar gebleken samenwerking inzetten voor de productie van een how-to waarmee critici en redacties vormen van reflectie en debat kunnen initiëren en faciliteren, waarin publiek, stadsbewoners, experts en maatschappelijke organisaties actief zijn betrokken.
De afgelopen jaren hebben we samen met Template01, de ontwerpstudio van Lasse van den Bosch Christensen en Marlon Harder, protytypes gemaakt van verschillende digitale tools. We testen die nu tijdens de verschillende edities van het Moving Futures Festival, bij Festival Cement en straks bij Festival over het IJ, het kunstenfestivaldesarts in Brussel en op locatie bij Hotel Maria Kapel. Die organisaties zijn een beetje partners in crime, want voor onze experimenten is een tamelijk nauwe samenwerking vereist. We zijn begonnen met Edit this Post en het Debat Online
Edit this Post – met publiek een collectieve kritiek schrijven
De digitale tool Edit this Post is collaboratief schrijven in real time. Bezoekers van een kunstevenement schrijven samen en tegelijkertijd aan één online tekst. Ieders bijdrage is dan ook in real time te volgen en te onderscheiden door de kleur van de highlight.
Het reizende dansfestival Moving Futures is een van de partners waarmee we Edit this Post testen en verder ontwikkelen.
De tool heeft drie modi: schrijven, lezen en printen. Voor iedere Moving Futures editie maken we een bestand waarin de deelnemers, zonder in te loggen, hun eigen teksten kunnen schrijven. Zij schuiven als het ware aan via hun smartphone of tablet. Iedereen krijgt automatisch een eigen kleur. Klik je op de leesmodus, dan wordt de tekst direct geformatteerd en kan daardoor ook meteen geprint worden.
Een betrokken en geëngageerd publiek krijgt met Edit this Post een stem. Tijdens Moving Futures functioneert het als een interactief nagesprek over de voorstellingen. Zowel online, als aan tafel levert dat interessante discussies op. Met meerdere effecten. Het publiek verrijkt de eigen kijkervaring door samen te schrijven; de makers en de organisatie van het festival krijgen feedback.
Vooraf gaand aan de voorstelling krijgt wie zich geeft aangemeld, een introductie, tijdens MFF van criticus Manus Groenen of journalist Fay van der Wal. Niet alleen om te zien en te voelen hoe dat gezamenlijke schrijven werkt, maar ook om als groep te besluiten waarover ze die avond willen schrijven. Na de voorstelling komen de deelnemers weer samen rond de redactietafel . De criticus stuurt aan waar nodig en redigeert ondertussen de tekst. Het online gesprek is op een monitor te volgen voor andere bezoekers. Als zij daardoor nieuwsgioerig worden kunnen ze ‘aanschuiven’, aan tafel of vanuit een andere plek in het theater. Ter afsluiting printen we het gezamenlijke werk.
De publieksreflecties tot nu toe zijn te lezen op www.editthispost.com
Debat Online is een online debat format. In plaats van de gebruikelijke Comments en Reactie opties biedt het ontwerp van Template01 de deelnemers aan het debat de mogelijkheid direct op bepaalde passages van de gepubliceerde tekst of teksten te reageren. Daarmee krijgen hun reacties – op de tekst en op elkaar – een zekere structuur. Het debat wordt overzichtelijk, inzichtelijk en nodigt uit om mee te doen. En dat kan in principe iedereen die een en computer of laptop in de buurt heeft.
Wij denken dat vooral professionals deze tool interessant vinden. We zijn daarom blij te kunnen samen werken met Festival Cement (21 – 26 maart), dat zich immers een festival voor theater professionals noemt. We koppelen het Debat Online aan de dagkrant die Cement uitbrengt. Onze missie en die van Cement bij die koppeling (behalve erachter komen wat nodig en haalbaar als je deze tool gebruikt) is de creatie van een ‘publieke arena’. Festival Cement heeft een intensief randprogramma waarin theatermakers, studenten, dramaturgen en andere theater professionals een reeks aan kwesties en dilemma’s bespreken die in het hedendaagse theater leven. Wij proberen hun discussies een langer (virtual) leven te geven en te delen met wie toevallig niet in de (live) gespreksruimte aanwezig was. Die laatste groep kan het hare/zijne zelfs ook aan het debat toevoegen. Volg het experiment bij Festival Cement op debat.editthispost.com en via de online dagkrant.
